Chế tài Vi phạm Dữ liệu Cá nhân tại Việt Nam: Từ Kỷ luật đến Hình sự

Bảo vệ dữ liệu cá nhân (DLCN) đang ngày càng trở thành một yếu tố then chốt trong môi trường kinh doanh và xã hội số hiện nay. Tại Việt Nam, Nghị định số 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân đã thiết lập một khuôn khổ pháp lý quan trọng và khá toàn diện. Mặc dù bản thân Nghị định này không quy định chi tiết về các mức xử phạt vi phạm hành chính, nhưng có đề cập đến các hình thức chế tài chung (kỷ luật, hành chính, hình sự). Việc xử phạt hành chính sẽ được dẫn chiếu từ các nghị định chuyên ngành hiện hành hoặc được quy định cụ thể trong một Nghị định riêng về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân – văn bản này hiện đang được xây dựng, đồng thời hướng tới một Luật Bảo vệ Dữ liệu Cá nhân toàn diện hơn, dự kiến có hiệu lực vào năm 2026.

Việc hiểu rõ các hình thức xử lý vi phạm là hết sức cần thiết, giúp tổ chức và cá nhân chủ động tuân thủ, giảm thiểu rủi ro pháp lý và xây dựng lòng tin bền vững với khách hàng.

Theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP, các hành vi vi phạm quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân có thể bị xử lý theo ba nhóm chế tài chính, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm:

  1. Xử Lý Kỷ Luật

Hình thức xử lý kỷ luật chủ yếu áp dụng cho cá nhân vi phạm, đặc biệt là cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan nhà nước. Việc xử lý này sẽ được thực hiện dựa trên các quy định hiện hành về xử lý kỷ luật, nổi bật là Nghị định 112/2020/NĐ-CP về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức, cùng với các quy định nội bộ của từng cơ quan, tổ chức.

Mục tiêu của xử lý kỷ luật là nhằm chấn chỉnh, răn đe và đảm bảo tính nghiêm minh trong việc tuân thủ các quy định về bảo vệ DLCN trong khối cơ quan nhà nước.

  1. Xử Phạt Vi Phạm Hành Chính

Xử phạt vi phạm hành chính áp dụng cho mọi tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ DLCN. Dù Nghị định 13/2023/NĐ-CP chưa quy định cụ thể mức phạt hành chính riêng, việc xử phạt hiện nay có thể được tham chiếu từ các văn bản pháp luật chuyên ngành khác có liên quan. Đây là điểm mà các doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý do mức độ thiệt hại tài chính có thể rất lớn.

Các văn bản có thể được áp dụng để xử phạt bao gồm:

  • Nghị định 15/2020/NĐ-CP (một số điều đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử.
  • Nghị định 24/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 21/02/2025, sửa đổi Nghị định 98/2020/NĐ-CP) về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Ví dụ về khung phạt theo Nghị định 24/2025/NĐ-CP:

Nghị định 24/2025/NĐ-CP bổ sung nhiều quy định xử phạt mạnh mẽ hơn liên quan đến thông tin người tiêu dùng, bao gồm cả dữ liệu cá nhân. Cụ thể, các vi phạm như:

  • Thu thập, lưu trữ, sử dụng thông tin người tiêu dùng không đúng quy định: có thể bị phạt tiền lên đến 30 triệu đồng.
  • Nếu vi phạm liên quan đến dữ liệu cá nhân nhạy cảm: mức phạt có thể tăng lên đến 60 triệu đồng.
  • Các hành vi như không báo cáo vi phạm bảo mật trong 24 giờ, thiếu biện pháp bảo mật đầy đủ, hoặc chia sẻ thông tin người tiêu dùng mà không có sự đồng ý: có thể bị phạt lên đến 40 triệu đồng.
  • Đối với các nền tảng số lớn có hành vi vi phạm tương tự: mức phạt có thể lên tới 160 triệu đồng.
  • Đối với các vi phạm đặc biệt nghiêm trọng của các nền tảng số lớn: mức phạt có thể lên đến 400 triệu đồng.

Các hành vi có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP (được dẫn chiếu từ các văn bản khác):

  • Thu thập, xử lý DLCN mà không có sự đồng ý hợp lệ của chủ thể dữ liệu.
  • Tiết lộ, chia sẻ, mua bán DLCN trái phép, không đúng mục đích.
  • Không thực hiện đánh giá tác động xử lý dữ liệu cá nhân (DPIA) hoặc đánh giá tác động chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài (DTIA) theo quy định.
  • Không áp dụng hoặc áp dụng không đầy đủ các biện pháp bảo mật cần thiết để bảo vệ DLCN.
  • Không thông báo kịp thời cho cơ quan có thẩm quyền hoặc chủ thể dữ liệu về các sự cố an ninh mạng gây lộ lọt DLCN trong thời hạn quy định (72 giờ).
  1. Xử Lý Hình Sự

Xử lý hình sự là hình thức chế tài nghiêm khắc nhất, được áp dụng khi hành vi vi phạm quy định về bảo vệ DLCN gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng hoặc có dấu hiệu cấu thành tội phạm theo Bộ luật Hình sự. Các cá nhân vi phạm có thể đối mặt với các mức án tù và tiền phạt rất lớn.

Một số tội danh liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc vi phạm DLCN bao gồm:

  • Tội xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín hoặc hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của người khác (Điều 159 Bộ luật Hình sự): Liên quan đến việc chiếm đoạt, làm lộ, hoặc sử dụng trái phép thông tin riêng tư.
  • Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 288 Bộ luật Hình sự): Bao gồm các hành vi như đưa thông tin trái phép lên mạng, mua bán, trao đổi, công khai hóa thông tin riêng hợp pháp mà không được phép.
  • Các tội danh liên quan đến trộm cắp, chiếm đoạt dữ liệu cá nhân nếu hành vi đó thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm về tài sản hoặc các tội danh khác trong Bộ luật Hình sự.

Kết Luận: Nâng Cao Nhận Thức và Chuẩn Bị Tuân Thủ

Những con số về mức phạt hành chính và khả năng xử lý hình sự cho thấy tầm quan trọng của việc tuân thủ nghiêm ngặt Nghị định 13/2023/NĐ-CP. Việc không tuân thủ không chỉ gây rủi ro pháp lý lớn mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh tiếng và niềm tin của doanh nghiệp.

Đặc biệt, việc “thiếu biện pháp bảo mật đầy đủ” và “không báo cáo vi phạm trong 72 giờ” là những điểm mà nhiều tổ chức có thể gặp khó khăn. Đây là lúc việc đầu tư vào các giải pháp và quy trình bảo vệ dữ liệu chuyên nghiệp trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

Để đảm bảo tuân thủ các quy định chặt chẽ của Nghị định 13/2023/NĐ-CP và bảo vệ dữ liệu một cách hiệu quả, các tổ chức cần chủ động xây dựng và triển khai một chiến lược bảo vệ dữ liệu toàn diện. Điều này bao gồm việc thường xuyên đánh giá rủi ro, áp dụng các biện pháp kỹ thuật và tổ chức phù hợp, cũng như thiết lập quy trình ứng phó sự cố rõ ràng.

Việc nắm vững các quy định và chủ động hành động sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ tránh được những chế tài nặng nề mà còn xây dựng được một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Ấn phẩm này chỉ nhằm mục đích cập nhật thông tin chung. Đây không được coi là tư vấn chuyên môn cho bất kỳ trường hợp, tổ chức hoặc cá nhân cụ thể nào.